Indie mają dziś więcej miliarderów niż Francja i Wielka Brytania razem wzięte. Najbogatsi żyją tam w całkowitym oderwaniu od reszty społeczeństwa, zmagającej się z problemem ubóstwa. Dzięki politycznym wpływom mogą też skutecznie blokować indyjski rynek dla zachodniej konkurencji.

Bracia Shashi i Ravi Ruia oraz syn Shashiego Prashant mieli ostatnio pełne ręce roboty. Niedawno wydzielili ze swojego koncernu – jednego z największych w Indiach – spółkę energetyczno-naftową Essar Energy i wprowadzili ją na londyńską giełdę. Emisja warta 1,2 miliarda funtów stała się największym debiutem w ostatnich dwóch latach. Początki okazały się jednak trudne. Już pierwszego dnia wartość akcji spadła o 7,2 proc. Mimo to Essar trafi do grona największych spółek indeksu FTSE 100.

Rodzina Ruia to jedna z najbogatszych i najbardziej wpływowych dynastii w Indiach. Ich fortuna, oparta na przemyśle stalowym, energetycznym, paliwowym i transportowym, warta jest 8,6 miliardów funtów, co daje rodzinie 40. miejsce na liście najbogatszych magazynu "Forbes".

Indyjskie nazwiska coraz częściej można znaleźć w rankingach krezusów. W kraju jest 47 miliarderów. W 2005 roku było ich 12, a na przełomie tysiącleci zaledwie dziewięciu. Dla porównania we Francji jest ich 10, a w Wielkiej Brytanii 35. Najbogatszym Hindusem według "Forbesa" jest Mukesh Ambani (na zdjęciu z małżonką). Majątek wart 19 miliardów dolarów daje mu czwarte miejsce w zestawieniu. Najważniejsza z firm Ambaniego, Reliance Industries, jest największym prywatnym przedsiębiorstwem w Indiach. Jej roczne obroty sięgają, bagatela, 30 miliardów funtów.

Młodszy brat Mukesha Anil, właściciel telekomunikacyjnego giganta Reliance Communications, może się pochwalić majątkiem szacowanym na 9 miliardów funtów. Ta suma plasuje go na 36. miejscu światowego rankingu, tuż za George’m Sorosem, ale przed współzałożycielem Microsoftu Paulem Allenem.

Na dalszych pozycjach są tacy potentaci jak Sunil Bharti Mittal, założyciel największej w Indiach i trzeciej na świecie sieci telefonii komórkowej Bharti Airtel oraz Kumar Birla z fortuną sięgającą 5,2 miliardów funtów. To oni wraz z kilkudziesięcioma innymi bogaczami tworzą finansową elitę, do  której należą Indie.

Kraj ten jest jednym z filarów grupy BRIC (Brazylia, Rosja, Indie i Chiny). Skrótu tego użył Goldman Sachs dla określenia państw postrzeganych jako wschodzące supermocarstwa.

Indie stosunkowo nieźle poradziły sobie z globalnym kryzysem finansowym. Wystarczy jednak porównać bajeczne fortuny garstki przedsiębiorców z warunkami, w jakich funkcjonuje reszta społeczeństwa, by dostrzec olbrzymie nierówności panujące na subkontynencie. Najbogatsi tworzą zamknięte społeczności, chroniąc swoje majątki, podczas gdy miliony obywateli tłoczą się w ciasnych mieszkankach. Ci i tak mogą mówić o szczęściu. Pozostali bowiem skazani są na ścisk i skwar ulicy. Ponad trzy czwarte mieszkańców Indii musi przeżyć za mniej niż 1,30 funta dziennie. Poziom nędzy jest tu dwukrotnie wyższy niż w Chinach.

Kiedy bracia Ruia, schowani we własnych wieżowcach górujących nad Bombajem, podziwiają panoramę miasta i oddychają świeżym powietrzem, w pobliskim gąszczu slumsów, pod cienkimi plandekami, które nie dają żadnej ochrony przed monsunami, tłoczą się całe rodziny najbiedniejszych.

Indyjscy miliarderzy dają oczywiście zatrudnienie dziesiątkom tysięcy ludzi. Ich przedsiębiorstwa przyczyniły się do tego, że gospodarka Indii dołączyła do światowych potęg. Przewiduje się, że przez resztę dekady PKB kraju będzie rosło w tempie 8-10 proc. rocznie – wynik, o jakim kraje takie jak Wielka Brytania mogą tylko marzyć. Wielu spośród najbogatszych Hindusów zajmuje się też działalnością charytatywną, przeznaczając znaczną część swoich zysków na szczytne cele.

Mimo to przepaść między biednymi a bogatymi nie zanika. Były szef biura BBC w Delhi Mark Tully twierdzi, że choć poziom ubóstwa  zmniejszył się w ostatnich latach, to przepaść dzieląca wąskie elity i masy najuboższych wciąż pozostaje poważnym problemem. – Niepokojące jest to, że różnice między biednymi a bogatymi nie maleją wystarczająco szybko – mówi Tully.

Krytycy zwracają również uwagę na nieograniczone wręcz wpływy gospodarcze i polityczne czołowych przedsiębiorców. Są oni w stanie niemal do woli zmieniać decyzje niższej izby indyjskiego parlamentu. Przedstawicielom policji, sądownictwa i sportu regularnie stawiane są zarzuty korupcyjne.

Nadmiar protekcjonizmu w przepisach praktycznie uniemożliwia zagranicznym firmom robienie poważnych interesów w Indiach. – Tamtejsze elity polityczne wciąż odznaczają się ogromną ksenofobią – zauważa Meghnad Desai, brytyjski ekonomista, członek Izby Lordów z ramienia Partii Pracy. – Wciąż rozpamiętują imperialną przeszłość, czasy kolonizacji. Dlatego nie chcą wpuszczać obcych przedsiębiorstw. Tworzą przeszkody, na których korzystają miejscowi biznesmeni – tłumaczy ekspert.

Nielicznym globalnym graczom, takim jak Vodafone czy IBM, udało się wprawdzie przedrzeć przez sito regulacji, ale są to jedynie wyjątki. Zagraniczne korporacje wciąż są blokowane przez nieprecyzyjne uregulowania, faworyzujące lokalnych przedsiębiorców.

– Prawo w zakresie inwestycji zagranicznych jest coraz lepsze, ale przydałyby się nieco jaśniejsze przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej. Minie dużo czasu, zanim Indie zbliżą się do takich krajów jak Wielka Brytania pod względem przejrzystości i poszanowania reguł gry – zauważa Desai.

W tegorocznym raporcie na temat warunków prowadzenia biznesu Bank Światowy sklasyfikował Indie na 133. pozycji wśród 183 krajów. Jeśli chodzi o egzekwowanie umów, Indie znajdują się na samym dole listy, wyprzedzając jedynie Timor Wschodni.

Tego typu statystyki nie robią jednak większego wrażenia na zadowolonej klasie politycznej, nie mówiąc o elitach finansowych. Te ostatnie czerpią ogromne zyski z szybko rosnącej i w znacznym stopniu zamkniętej gospodarki, czy to w branży telekomunikacyjnej, stalowej, transportowej, czy też energetycznej. Albo – jak w przypadku klanu Ruia – we wszystkich naraz.

Autor: Elliot Wilson, tłum. Onet.pl